Fransa, 1 Temmuz 1798'de Mısır'ı işgal etti. Napolyon Bonapart'ın 12 bin kişilik ordusu, 30 bin kişilik Osmanlı ordusunu yenilgiye uğrattı. Fransızların amacı İngiltere'nin deniz aşırı imparatorluğuna rakip olmaktı. Akdeniz ile Kızıldeniz arasında açılacak kanal üzerinde çalışmaya başladılar. Kanal, Afrika çevresinde dolaşmaya gerek kalmadan Hindistan'a geçişi sağlayacaktı. İngiltere donanması emperyal çıkarlarına aykırı olan bu gelişmeyi önlemek için Mısır'a gelerek Fransa donanmasını yok etti. Ancak karada savaşacak askerî birliği yoktu.
Osmanlı ne yaptıysa Bonapart'ın ordusunu yenemedi. Bonapart, Fransa'daki siyasi buhran nedeniyle Mısır'a 3000 asker bırakıp ülkesine geri döndü. Osmanlı Fransa'nın 3000 kişilik birliğini ancak İngilizlerin yardımı ile ve 1801'de mağlup edebildi.
Kavalalı, 1769 doğumlu Arnavut. Fransızların Mısır'dan çıkarılmasından sonra Osmanlı ordusunda düzensiz birliklerin komutanı (serçeşme) oldu. Mısır Valisi Hüsrev Paşa'nın düzensiz birlikleri Mısır'dan çıkarma niyeti üzerine; Kavalalı, başıbozuk askerleri isyana kaldırdı. Hüsrev Paşa firar etti. Osmanlı tarafından Mısır'a vali olarak gönderilen Hurşid Paşa'yı da tasfiye eden Kavalalı, 1804 senesinde Mısır'a vali oldu.
Paşa'nın vali olduktan sonra bir dizi siyasi-askeri başarıya imza attığı görülüyor. Öncelikle Osmanlı'ya düzenli yüksek vergi ödüyor. Sonra; 1) 1811 yılında Memlük egemenliğini bitirdi; 2) Vahhabileri 1811-1818 yılları arasında verdiği savaşla Mekke ve Medine'den çıkardı; 3) Sudan'ı 1822'de Mısır'a bağladı; 4) Mısır topraklarını millileştirip askerî tarım-ticaret sistemine döndü.
Nil nehrinden İskenderiye'ye açılan kanal ile sulama işi düzenlendi pamuk, pirinç, şeker pancarı, hububat gibi endüstriyel ürünler yetiştirildi. Yetiştirilen mamüllerin yeniden üretimi için iplik, bez, şeker, zeytinyağı fabrikaları kurulmuştur. Mısır'ın yıllık geliri onüçbin keseden, dörtyüzbin keseye çıkarıldı. Elde edilen gelirle donanma ve güçlü ordu kuruldu. Avrupa'ya her alanda tahsil için 300 genç gönderildi (Kaynak: Mehmet Kocaoğlu, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı, 1831-1841).
Paşa 1828'de Mora İsyanı sırasında Osmanlı'ya destek oldu. Yunanlılar yenildi. Devlet-i Muazzama Yunan isyancıların tarafını tutup Yunanistan'a bağımsızlık vermesini istediler. Britanya, Fransa ve Rusya'nın katıldıkları bir donanma 20 Ekim 1827'de yapılan Navarin Deniz Savaşı'nda Osmanlı-Mısır donanmasını mağlup etti. Kavalalı, Yunanistan'ın bağımsızlık kazanacağını anlayınca İngilizlerle anlaşıp ordusunu geri çekti. Nitekim, Rusya, Ortodoks Hristiyanların ve Yunanistan'ın koruyucusu olarak 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nı başlattı. Rus orduları Edirne önlerine kadar geldiler. 14 Eylül 1829'da imzalanan Edirne Antlaşması ile Yunanistan bağımsızlık kazandı ve Kavalalı Mehmet Ali Paşa'ya valiliği vaat edilmiş Mora yarımadası Yunanistan'a verildi. Edirne Antlaşması'ndan sonra Mora'yı kaybeden Kavalalı, Girit ve Suriye valiliklerini istedi.
II. Mahmut, Mısır'da çıkarılacak bir olay bahane edilerek Suriye valisinin Kavalalı Mehmet Paşa üzerine gönderilmesi şeklinde bir plan hazırladı. Planı öğrenen Kavalalı, 1831'de isyan ederek 1832'de Suriye'yi ele geçirdi. Batı askeri teknik-bilgi-teçhizatı ile donanmış Mısır ordusu Osmanlı ordusuna büyük kayıplar verdirerek Kütahya'ya kadar ilerledi. Savaşta 30.000 kişi öldü.
Osmanlı çoktan çürümüştü.
Kavalalı Mehmet Ali Paşa Arnavut idi. Gençliğinde tütün tüccarı idi. Yeniçeriliğe intisap etti, çorbacı ağası oldu. Modern Mısır'ı inşa eden adam şarkta oturan Batılı idi. Hayatının sonlarına doğru Osmanlı'ya bağlılığını ilan etti.
Lâkin Osmanlı, Arnavutluğu da Mısır'ı da kaybetti.
Kavalalı, Mısır'a milliyetçi kimlik (“Osmanlı Mısır'da yabancıdır”) kazandırdı.
Osmanlı'nın yayılışının kofluğu da anlaşılmıştı.
Osmanlı'nın 1453 sonrası aksı Balkan-Arap.
Dingil üstündeki yükü taşımıyor.
Öze dönmek gerekir. Selçuk'a. Anadolu'yu Maveraünnehir'e bağlayan Müslüman halklara.
Bir de çalışmamız gereken dersimiz var: Teoloji-Mâtürîdî.
Moskova'da Ulu Camiî var.
